Күйзеліс салдарынан пайда болатын диарея

Стресс және ішек моторикасы

Кез-келген күйзеліс организмде реакциялар кешенін тудырады. Күйзеліс жағдайдағы физиологиялық, қалыпты өзгерістер ағзаны әртүрлі жағдайларға бейімдейтін, оттегі мен қоректік заттардың жеткізілуін қамтамасыз ететін органдар мен жүйелердің жұмысын жұмылдыруға бағытталған^[1].

Күйзеліс кезінде пайда болатын "соқ немесе жүгір" реакциясы үшін орталық жүйке жүйесі жауап береді. Бұл реакция адреналин мен кортизол стресс гормондарының деңгейінің жоғарылауына негізделген. Сонымен қатар, гипофиздің жұмысы белсендіріледі, бұл тироксин қалқанша безінің гормонының, басқа биологиялық белсенді заттардың деңгейінің жоғарылауына әкеледі^[1].

Гормондардың шығарылуына байланысты энергия ресурстары жұмылдырылады-қандағы глюкозаның концентрациясы жоғарылайды және оның перифериядағы жойылуы төмендейді, қан қысымы жоғарылайды, метаболизм ынталандырылады. Күйзеліс кезінде жұмысы өте маңызды органдарға– жүрек, ми, қаңқа бұлшықеттері жатады олар бүйрекке, теріге, ішекке қарағанда көп қан алады^[1].

Күйзеліс кезінде ас қорыту баяулайды. Бұл жағдайда асқазанның босатылуы кешіктіріледі-әдеттегі жағдаймен салыстырғанда тамақ баяу ішекке енеді. Сонымен қатар, ішектің мотор белсенділігі артады: ол қарқынды түрде азаяды, бұл диареяның пайда болуына әкеледі^[1].

Күйзеліс кезіндегі диарея: тітіркенген ішек синдромы

Тітіркенген ішек синдромы-бұл популяцияның 11,2% - ында кездесетін жалпы жағдай. Оны ауру деп айту қиын: бұл синдромда органикалық зақымданулар жоқ, бірақ оның көрінісі бар. Тітіркенген ішек синдромында нәжістің консистенциясының және/немесе жиілігінің өзгеруімен байланысты ыңғайсыздық немесе іштің ауыруы мерзімді пайда болады^[2].

Жағдайдың себебі иммундық, гормоналды, жүйке жүйелерінің жұмысындағы реттеулердің бұзылуына байланысты болады^[2]. Синдром созылмалы түрде, адам өзін сау сезінгенде толық ремиссия кезеңдерінің ауысуымен жүреді. Ауру ушыққан кезде: ауырсыну, ентігу, іш қату немесе керісінше, диарея пайда болады^[2].

Психологиялық күйзеліс сондай-ақ онымен бірге жүретін депрессия, мазасыздық, тітіркенген ішек синдромының өршуімен, соның ішінде диареяның пайда болуымен байланысты екендігі дәлелденді. Статистикаға сәйкес, күйзелістің нашарлауы осы синдромның 50% - дан астам жағдайында пайда болады^[3].

Күйзелістің белгілері: Күйзеліс кезіндегі денсаулықтың нашарлауы

Стресстік жағдайда көптеген органдар мен жүйелердің жұмысы бұзылуы мүмкін, бұл бірқатар белгілермен көрінеді^[4]:

диарея –белгілі бір уақыт аралығында жалғасатын іштің өтуі;

іш қату;

жылулық немесе суықтық сезім;

тамақтағы тас түрғандай сезім, ауаның жетіспеушілігі;

кеуде қуысының қысылу сезімі;

жиі зәр шығару;

бас айналу;

бұлшық еттердің тартылуы, тітіркену, дірілдеуі;

жүрек соғысының жоғарылауы;

іштің ауыруы;

құмартудың төмендеуі.

Қалай емдейді?

Осы шағымдармен қатар жалпы мазасыздық белгілері пайда болуы мүмкін: алаңдау, жүйке, тітіркену, қозу (бір орында отырмау, ерінді тістеу, қолдың еріксіз қозғалысы). Науқас мазасыз ойлармен азапталады, ол тез шаршайды. Ұйқы бұзылады-ұйықтап жатқанда қиындықтар пайда болады, ұйқының сапасы нашарлайды, қорқынышты түстер көру пайда болады^[4].

Бұл белгілердің пайда болуы ағзаның стресстік жағдайға бейімделуінің бұзылуын және медициналық көмекке мұқтаждығын көрсетеді.

«Қызыл жалаулар»: дәрігерге қашан бару керек?

Кейбір жағдайларда диареяның пайда болуы, оның ішінде күйзеліс кезіндегі, психоэмоционалды стресстің фонында, дәрігердің көмегін қажет ететін ауыр аурулардың белгісі болуы мүмкін. Олардың белгілері^[3]:

дене салмағының төмендеуі;
қызудың көтерілуі;
түнде іштің ауыруы мен диареяның пайда болуы;
тұрақты, тоқтаусыз диарея;
нәжістегі қан;
іштің тұрақты ауыруы.

Егер бұл белгілер пайда болса, кешіктірместен, жағдайдың себебін анықтау, ауруларды болдырмау немесе растау және қажет болған жағдайда емдеуді бастау үшін дәрігермен кеңесу керек.

Күйзелістен пайда болатын диареяны қалай емдеуге болады?

Кез-келген ауру немесе проблема нәтижесінде пайда болатын жағдай секілді, жүйке негізіндегі диареямен бірге негізгі қоздырғыш фактор – стресспен күресуді бастау керек.

Күйзеліспен күресу

Мүмкін болса, күйзеліс факторының әсерін жою немесе азайту керек: күйзелісті тудыратын оқиғалардың әсерін азайту үшін қоршаған ортаны басқаруға тырысыңыз. Егер жағдай бақылаудан шықса, оны қабылдауды үйрену керек. Психотерапевт немесе психолог бұған көмектесе алады: қолдау психотерапиясы күйзеліс жағдайларға бейімделуге мүмкіндік береді, демалуға, алаңдаушылықты бақылауға үйретеді.

Егер барлық күш-жігерге қарамастан, күйзелістің белгілері (диарея, терлеу, ұйқының бұзылуы және т.б.) сақталса, дәрігермен кеңесу керек. Мүмкін, ол дәрі-дәрмектерді тағайындайды-мұндай жағдайларда антидепрессанттар, транквилизаторлар, седативтер және басқа да дәрі-дәрмектер көрсетілуі мүмкін.

Асқазан-ішек бұзылысындағы психотерапия

Мамандардың пікірінше, психотерапияның кейбір түрлері күйзеліс жағдайында созылмалы ас қорыту бұзылыстарында, соның ішінде күйзеліс кезінде пайда болатын диарея кезінде пайдалы болуы мүмкін. Атап айтқанда, мұндай әдістердің тиімділігі дәлелденді^[6]:

когнитивті мінез– құлық терапиясы – бұл психотерапия әдісі, ол психикалық ойлар мен мінез-құлықтарды өзгертуге және мазасыздық пен стрессті қалай жеңуге болатындығын білуге көмектеседі;
релаксациялық терапия релаксация әдістерін үйренуге және стресс факторының әсеріне жауап ретінде реактивтілікті төмендетуге көмектесетін бірнеше әдістерді қамтиды; бұл әдіс әсіресе когнитивті мінез-құлық терапиясымен бірге тиімді;
гипноз демалуға көмектеседі және асқазан-ішек белгілері бар адамдарға пайдалы болуы мүмкін (әсіресе диарея), тіпті жағымсыз эмоциялармен де пайда болады.

Қалай емдейді?

Диареяны симптоматикалық емдеу

Күйзеліске қарсы күрес-бұл күрделі және ұзақ процесс, оның нәтижелері біраз уақыттан кейін пайда болады. Диареяны мүмкіндігінше тез емдеу керек. Сондықтан күйзеліс кезіндегі диарея кезінде ішектің жұмысын қалыпқа келтіруге көмектесетін симптоматикалық препараттар қажет.

Диета, су режимі

Кез-келген диареяны емдеу дұрыс тамақтануды ұйымдастырудан басталады. Мұндай жағдайларда аз – аздан жеген жақсы, бірақ көбінесе диетадан диареяны күшейтетін тағамдарды-сүт, кофеинді алып тастайды. Сусызданудың алдын алу үшін жеткілікті сұйықтық ішуіңіз керек – күніне 2-3 литрге дейін, қажет болған жағдайда тұзды ерітінділерді қолданыңыз.

Фармакотерапия

Симптоматикалық емдеу ретінде диареяға қарсы препараттар тағайындалуы мүмкін, бұл ішек қозғалғыштығын баяулатады. Алайда, кейбір жағдайларда оларды қолдануға руқсат берілмейді. Диареяға қарсы препараттарға қарағанда пробиотиктерді шектеусіз қолдануға болады*^[6].

Диарея синдромы микрофлора құрамының сандық және сапалық бұзылуымен тығыз байланысты болғандықтан, пробиотиктер әр түрлі диареяда, соның ішінде тітіркенген ішек синдромы аясында, күйзеліс кезіндегі диареяда көрсетілген. Олардың белсенділігі зерттеулерде дәлелденген және тәжірибеде расталған^[6].

Қазіргі пробиотиктер табиғи шығу тегі болуы керек, асқазанның агрессивті ортасында төзімді, антибиотиктер мен патогендік бактерияларға төзімді болуы керек. Пробиотиктің тиімділігі мен қауіпсіздігі расталуы керек^[6]. Осы талаптарға жауап беретін дәрілердің қатарына Bacillus clausii спораларының суспензиясы жатады^[7].

Bacillus clausii спораларының суспензиясы асқазан сөлінің әсеріне төзімді, сондықтан споралар ішекке еніп, олар белсенді түрге айналады. Препарат ішек микрофлорасын қалпына келтіреді, антитоксикалық әсерге қол жеткізуге көмектеседі. Ол ересектер мен балаларда, соның ішінде нәрестелерде дисбактериозға байланысты өткір және созылмалы асқазан-ішек ауруларында қолданылады^[7].

қарсы көрсетілім-препараттың әсер етуші немесе қосымша заттарына аса жоғары сезімталдық

Дереккөздер
MAT-KZ-2000474 / V1.0 / 09.2021

Күйзеліс және патология. Емдеу және педиатрия факультеттерінің студенттерінің өзіндік жұмысына арналған әдістемелік әзірлеме. проф. Г. В. Порядина. – М.: РММУ, 2009, 23 б.
Qin H. Y. et al. Impact of psychological stress on irritable bowel syndrome //World journal of gastroenterology: WJG. 2014. Т. 20. № 39. 14126 Б.
Парфенов А. И. тітіркенген ішек синдромы: диагностика және емдеу стандарттары / / Consilium medicum. 2002. Т. 4. № 7. С. 12-18.
Воробьева О.В. Күйзеліс және бейімделу бұзылыстары //РМЖ. 2009. Т. 17. № 11. 789-793 Б.
Stress and the sensitive gut. Harvard Health Publishing. URL: https://www.health.harvard.edu/newsletter_article/stress-and-the-sensitive-gut (өтініш берген күні – 27.10.2020).
Осипенко М. Ф., Бикбулатова Е. А., Холин С. И. Диарея синдромын емдеудегі пробиотиктер / / Фарматека. 2008. Т. 13. Б.36-41.
Дәрілік затты медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулық Энтерожермина ® Форте, суспензия 4 млрд/5 мл, №10, №040325 29.06.2021 ж.дан , РК-ЛС-5№022999 25.05.2017 ж.дан 25.05.2022 ж. дейін.